การเปิดเขื่อนปากมูน การกลับมาของภูมิปัญญาคนลุ่มน้ำมูน

ภายหลังการเปิดเขื่อนปากมูน เมื่อเดือนมิถุนายน 2544 เป็นต้นมา กระทั่งปัจจุบัน มีบทพิสูจน์เกี่ยวกับการกลับมาของวิถีชีวิตของคนลุ่มน้ำมูนที่ตัดไม่ขาดจากการหาปลาเป็นอาชีพหลัก เมื่อเปิดเขื่อนปลาหลากชนิดที่เป็นปลาจากแม่น้ำโขงสามารถเดินทางเข้ามายังแม่น้ำมูน เพาะพันธุ์วางไข่ อาศัย อยู่ในแม่น้ำมูนได้ คนลุ่มน้ำมีโอกาสลงหาปลาได้อีกครั้งหนึ่งหลังจากที่ไม่มีปลาในแม่น้ำมูนมาเกือบ 10 ปี

          ตุ้มปลายอน เป็นเครื่องมือหาปลาขนาดใหญ่ สูงราว 8-15 เมตร ที่ได้หายไปจากแม่น้ำมูนหลังจากปิดเขื่อนปากมูน ด้วยเหตุที่ไม่สามารถใส่ตุ้มได้ในแม่น้ำ เพราะไม่มีปลา และกระแสน้ำไม่เป็นธรรมชาติ เนื่องจากบริเวณที่สามารถใส่ตุ้มได้จะมีลักษณะเฉพาะที่ ในปลายแม่น้ำมูน สามารถใส่ได้บริเวณท้ายแก่งสะพือ แถบบ้านค้อใต้ และอีกบริเวณหนึ่งคือท้ายเขื่อนปากมูนบริเวณบ้านท่าแพ

          ในปีนี้ คนใส่ตุ้ม สามารถใส่ตุ้มในแม่น้ำมูนได้ทั้งสองบริเวณ แม่น้ำมูนคึกคักขึ้นมาอีกครั้งหนึ่ง ซึ่งหากไม่มีการเปิดเขื่อนปากมูนความรู้ในการหาปลาด้วยตุ้มก็เกือบจะหมดไปจากคนลุ่มน้ำมูน

          การใส่ตุ้มปลายอน จะใส่ไว้ในน้ำตลอดทั้งวันทั้งคืน โดยจะมีเหยื่อซึ่งเป็นข้าวต้มเละๆ ใส่ไว้ในตุ้มเพื่อล่อปลาให้เข้าตุ้ม เจ้าของตุ้มจะลงเอาปลาจากตุ้ม(เรียกว่าการยามตุ้ม) ในตอนเช้ามืดของทุกวัน ปลาส่วนใหญ่ที่เข้าตุ้มจะเป็นปลายอน จึงได้เรียกว่าตุ้มปลายอน จะมีปลาชนิดอื่นปะปนบ้างแต่ไม่มาก หรือไม่มีเลยในบางครั้ง

          ในปีนี้ ชาวบ้านค้อใต้ บ้านท่าแพ ได้สานตุ้มเพิ่มเป็นจำนวนมาก คนใดมีตุ้มอันเก่าอยู่แล้วก็นำมาซ่อมแซมเพื่อให้ใช้การได้ บางคนก็ลงทุนซื้อใหม่จากผู้ที่สานเป็น บางคนก็สานใช้เองตามแต่จะชำนาญ

          อย่างไรก็ตามคนหาปลา ไม่ใช่มีเพียงคนใส่ตุ้มเท่านั้นที่ยังมีความหวังถึงอนาคตที่จะมีปลาในแม่น้ำมูนอย่างอุดมสมบูรณ์ คนหาปลาด้วยเครื่องมืออื่น เช่น ไหลมอง(ตาข่าย)(ในรูปที่ส่งมา 1 รูป) และเครื่องมืออื่นๆ เพราะการมีแม่น้ำ มีปลาที่อุดมสมบูรณ์นั่นคือ ความมีอยู่มีกิน มีรายได้ มีความสงบสุข ดังเช่นก่อนการสร้างเขื่อนปากมูนเมื่อเกือบสิบปีที่ผ่านมา