Living River Siam (Southeast Asia Rivers Network--SEARIN)

เปิด 2 เดือนเขื่อนปากมูล
จับ'ปลา'ได้ถึง 115 ชนิด

ข่าวสด 20 ส.ค. 2544

กลุ่มนักธุรกิจเพื่อสังคม และ สิ่ง แวด ล้อม บุก ดู'เขื่อน ปาก มูล'พิสูจน์ ให้ เห็น กับ ตา เปิด เขื่อน2เดือน ชาว บ้าน จับ ปลา ได้ ถึง115ชนิด ส่วน ใหญ่ เป็น ปลา จาก แม่น้ำ โขง ที่ เวียน ว่าย เข้า มา หลาย ชนิด เคย หมด ไป แล้ว ใน ช่วง ที่ ปิด เขื่อน ชาว บ้าน ระบุ ทุก วัน นี้ มี ปลา ให้ จับ ขาย ได้ ทุก วัน สร้าง ราย ได้ เดือน ละ หลาย หมื่น บาท ทั้งๆ ที่ ก่อน หน้า นี้ แทบ สิ้น เนื้อ ประดา ตัว

เมื่อเวลา 09.00 น. ที่ สหกรณ์ พิบูล มังสาหาร อ. พิบูล มังสาหาร จ. อุบล ราช ธานี กลุ่ม เพื่อน มิตร นัก ธุรกิจ นำ โดย นาย ปรีดา เตีย สุวรรณ์ ประธาน เครือ ข่าย นัก ธุรกิจ เพื่อ สังคม และ สิ่ง แวด ล้อม นาย ประสาน มฤค พิทักษ์ นาง ลัด ดา วรรณ หาญ จิต เกษม เจ้า ของ ธุรกิจ เอ็มเค สุกี้ พร้อม ด้วย นาย พิภพ ธง ไชย ประธาน คณะ กรรม การ รณรงค์ เพื่อ ประชา ธิปไตย (ครป.) เดิน ทาง มา รับ ฟัง และ ติดตาม ผล ความ คืบ หน้า ภาย หลัง เปิด เขื่อน ปาก มูล โดย มี ชาว บ้าน จาก 2 ฝั่ง แม่น้ำ มูล และ จาก เขื่อน รา ษี ไศล ร่วม รับ ฟัง ประมาณ 200 คน

นาย ศุภวิทย์ เปี่ยม พงศ์ สานต์ หัว หน้า ผู้ ตรวจ การ กระทรวง วิทยา ศาสตร์ เทคโน โล ยี และ สิ่ง แวด ล้อม ใน ฐานะ คณะ ทำ งาน เพื่อ ฟื้นฟู ชีวิต และ ชุมชน กล่าว ว่า ที่ ผ่าน มา รัฐ มี โครงการ พัฒนา หลาย โครงการ ที่ มี การ ดำเนิน การ ก่อสร้าง ขึ้น มา แล้ว เกิด ผล กระทบ สิ่ง แวด ล้อม ต่อ ส่วน รวม เนื่อง จาก การ ตัด สิน ใจ ไม่ ได้ มี การ ประเมิน ความ เสีย หาย ที่ เกิด ขึ้น ต่อ ระบบ นิเวศน์ และ ต่อ ต้นทุน สังคม โดย รวม มี การ พิจารณา เฉพาะ ต้นทุน และ ประ โยชน์ ที่ เกิด จาก การ ก่อสร้าง โครงการ ซึ่ง ได้ ตัด สิน ใจ สร้าง โครงการ แล้ว เกิด ผล กระทบ สร้าง ความ ทุกข์ ยาก ให้ ประชาชน ทำ ความ เสีย หาย ต่อ ธรรม ชาติ เห็น ได้ จาก โครง การ เขื่อน ปาก มูล

นาย ศุภวิทย์ กล่าว ต่อ ว่า โครง การ เหล่า นี้ แม้ ว่า จะ มี การ ตั้ง คณะ ทำ งาน ขึ้น มา เพื่อ ศึกษา ผล กระทบ แต่ คณะ ทำ งาน เหล่า นี้ ก็ ไม่ มี ประสบการณ์ และ ประสิทธิ ภาพ เพียงพอ ทำ ให้ โครงการ ดัง กล่าว กว่า 90% มัก จะ ผ่าน การ พิจารณา ผล กระทบ สิ่ง แวด ล้อม แต่ จะ เกิด ปัญหา ตาม มา ภาย หลัง แม้ ว่า จะ มี การ ทำ ประชา พิจารณ์ แต่ ก็ มัก ทำ ภาย หลัง จาก ที่ ตัด สิน ใจ อนุมัติ โครงการ ไป แล้ว ดังนั้น จึง อยาก เห็น ชาว บ้าน มี การ ทำ วิจัย และ ศึกษา ข้อมูล อย่าง ชัดเจน กรณี ปาก มูล ก็ น่า จะ มี การ ศึกษา ว่า ภาย หลัง การ เปิด เขื่อน แล้ว มี ประโยชน์ ที่ เกิด ขึ้น โดย รวม อย่าง ไร ต่อ ชาว บ้าน ตลอด ริม ฝั่ง แม่น้ำ และ สาขา ของ แม่น้ำ ที่ ไหล มา ลง แม่น้ำ มูล ด้วย

นาย ศุภวิทย์ ยัง กล่าว อีก ว่า ภาย หลัง เปิด เขื่อน เห็น ถึง ราย ได้ ที่ ชัดเจน ของ ประ ชา ชน ที่ เพิ่ม ขึ้น จาก การ จับ ปลา ทำ ประมง ไม่ เฉพาะ ที่ จ. อุบลฯ เท่านั้น เหนือ เขื่อน ขึ้น ไป ก็ ได้ ประโยชน์ แม้ กระทั่ง ที่ เขื่อน รา ษี ไศล หลัง จาก ปล่อย น้ำ ใน อ่าง แล้ว ทราบ ว่า มี การ ทำ ประมง อย่าง คึกคัก จับ ได้ ปลา ที่ ว่าย ขึ้น มา จาก แม่น้ำ โขง ทั้งนี้ จาก การ เปลี่ยน แปลง ระบบ นิเวศน์ ภาย หลัง ปิด เขื่อน ไม่ เฉพาะ ปลา เท่านั้น ที่ มี ผล กระทบ ยัง รวม ถึง พันธุ์ พืช ต่าง ถิ่น ที่ เริ่ม เข้า มา รุก ล้ำ ตาม ฝั่ง แม่น้ำ โดย เฉพาะ ไมย ราบ เข้า ไป คลุม พื้น ที่ แทน พืช ผัก ท้องถิ่น จาก การ สังเกต ตาม ริม ลำ น้ำ พบ ว่า ขณะ นี้ มี ไมย ราบ ยักษ์ ขึ้น ตาม ลำ น้ำ ใน อัตรา 10- 20% หาก ปิด เขื่อน ปาก มูล อีก ครั้ง เชื่อ ว่า ไม่ ถึง 10 ปี ไมย ราบ ยักษ์ ก็ จะ ขยาย แพร่ ออก ไป ซึ่ง ไมย ราบ ถือ เป็น พืช ที่ มี การ เจริญ เติบ โต เร็ว เชื่อ ว่า ไม่ เกิน 10 ปี ก็ จะ คลุม พื้น ที่ ได้ 100% กลาย เป็น ไมย ราบ ยักษ์ จะ ครอง เมือง แทน ที่ พืช ผัก ท้องถิ่น ที่ ชาว บ้าน เคย ใช้ หา กิน

จาก นั้น นาย ไชย ณรงค์ เชษฐ เชื้อ ผู้ อำนวย การ เครือ ข่าย แม่น้ำ เอเชีย ตะวันออก เฉียง ใต้ ร่วม กับ ตัว แทน นัก วิจัย ชาว บ้าน ปาก มูล กล่าว แถลง ความ คืบ หน้า ของ งาน วิจัย ชาว บ้าน ภาย หลัง การ เปิด เขื่อน ปาก มูล ตั้งแต่ ช่วง เดือน มิ.ย. ที่ ผ่าน มา กล่าว ว่า สำหรับ การ สำรวจ ครั้ง นี้ มี ขั้น ตอน คือ การ รวบ รวม ชนิด พันธุ์ ปลา ที่ ชาว บ้าน จับ ได้ โดย เลือก จาก ชาว บ้าน ที่ ทำ การ ประมง ใน 65 หมู่ บ้าน ซึ่ง ตั้ง ชุมชน อยู่ 2 ฝั่ง และ เลือก พื้น ที่ ศึกษา มี การ บันทึก ชนิด ปลา ที่ ถูก จับ ได้ และ บันทึก ภาพ โดย ผู้ ช่วย นัก วิจัย และ ใช้ ข้อมูล เสริม จาก แบบ บันทึก ประจำ วัน ของ ชาว บ้าน ใน 65 หมู่ บ้าน มี การ แยกแยะ ตรวจ สอบ และ อธิบาย ปลา แต่ ละ ชนิด ดำเนิน การ โดย พราน ปลา 18 คน ซึ่ง มี การ ใช้ กระบวน การ ประชุม กลุ่ม เพื่อ จำแนก พันธุ์ ปลา แต่ ละ ชนิด โดย อาศัย รูป ถ่าย ปลา ที่ ถ่าย ได้ ร่วม กัน อธิบาย รูป แบบ การ เดิน ทาง ของ ปลา แต่ ละ ชนิด ที่ อาศัย แหล่ง หา กิน อาหาร ตลอด จน แหล่ง วาง ไข่ โดย ใช้ องค์ ความ รู้ ที่ เป็น ภูมิปัญญา ชาว บ้าน ปาก มูล มา ช่วย กัน ใน การ บันทึก และ เขียน ข้อมูล ครั้ง นี้ นัก วิจัย จาก เครือ ข่าย แม่น้ำ เอเชีย ตะวันออก เฉียง ใต้ มา ช่วย เรียบ เรียง การ ทำ งาน เปรียบ เทียบ ชี้ ประเด็น สำคัญ ของ ปลา ที่ พบ

นาย ไชย ณรงค์ กล่าว ต่อว่า การ รวบ รวม พันธุ์ ปลา ที่ จัด ทำ ขึ้น นับ ตั้งแต่ วัน ที่ 16 มิ.ย.- 17 ส.ค.ที่ ผ่าน มา ตลอด ช่วง 3 เดือน พบ พันธุ์ ปลา ทั้งหมด 119 ชนิด ที่ จับ ได้ จำนวน นี้ เป็น ปลา เลี้ยง 4 ชนิด ที่ เหลือ อีก 115 ชนิด ถือ เป็น พันธุ์ ปลา ธรรมชาติ ของ แม่น้ำ มูล และ แม่น้ำ โขง จำนวน นี้ ถือ ว่า เป็น พันธุ์ ปลา ที่ พบ จำนวน น้อย เนื่องจาก ชาว บ้าน จับ ปลา โดย ใช้ เครื่องมือ ประมง พื้น บ้าน ทำ ให้ ไม่ ได้ ปลา อื่น เช่น ปลา ขนาด เล็ก มากๆ หรือ ปลา ที่ ไม่ ใช้ เป็น อาหาร หาก ใช้ วิธี การ อื่น ใน การ เก็บ ตัวอย่าง พันธุ์ ปลา เช่น เดียว กับ ที่ นัก ประมง ทำ คือ ใช้ อวน ล้อม หรือ สาร พิษ คง ได้ ปลา มาก กว่า นี้

สำหรับ ปลา ธรรมชาติ ที่ พบ ยัง แยก ออก เป็น 2 ประเภท คือ ปลา ที่ อพยพ มา จาก แม่น้ำ โขง มี จำนวน 99 ชนิด ส่วน ปลา ที่ อยู่ ใน แม่น้ำ มูล หรือ ปลา ที่ อยู่ เฉพาะ ถิ่น พบ 18 ชนิด อาศัย และ หา กิน วาง ไข่ ตาม แก่ง วัง แม่น้ำ สาขา ของ แม่น้ำ มูล ทั้งนี้ ใน จำนวน พันธุ์ ปลา ธรรมชาติ ทั้ง 115 ชนิด ที่ ชาว บ้าน จับ ได้ เป็น ปลา หา ยาก และ ใกล้ สูญ พันธุ์ จำนวน 8 ชนิด การ พบ ปลา หา ยาก ดัง กล่าว ชี้ ให้ เห็น ว่า การ เปิด ประตู เขื่อน ปาก มูล เป็น การ เปิด โอกาส ให้ ปลา หา ยาก และ ใกล้ สูญ พันธุ์ มี การ สืบ ทอด เผ่า พันธุ์ ดังนั้น การ เปิด ประ ตู เขื่อน จึง เป็น ประโยชน์ ต่อ การ อนุ รักษ์ ความ หลาก หลาย ของ ชีว ภาพ พันธุ์ ปลา สรุป คือ ปลา ทั้ง 115 ชนิด นี้ ถือ เป็น ปลา ที่ อาศัย หา กิน และ วาง ไข่ บริเวณ แก่ง ถึง 46 ชนิด แก่ง จึง มี ความ สำคัญ ต่อ วงจร ชีวิต ของ แม่น้ำ โขง

ด้าน นาง ปราณี นวลจันทร์ ชาว บ้าน บ้าน ปาก บุ่ง ใน ฐานะ หัว หน้า นัก วิจัย ชาว บ้าน ใน การ ติดตาม สำรวจ พืช ผัก ที่ ขึ้น อยู่ ตาม ลำ แม่น้ำ มูล กล่าว ว่า แม้ ว่า การ เปิด เขื่อน จะ กระทำ ใน ช่วง ระยะ เวลา สั้นๆ แต่ ก็ ได้ ส่ง ผล ให้ ริม ฝั่ง แม่น้ำ มูล เกิด ความ อุดม สมบูรณ์ ของ พันธุ์ พืช ที่ มี อยู่ แม้ จะ ยัง ไม่ มี การ ฟื้น ตัว ของ พืช ผัก ที่ มี แต่ ชาว บ้าน สา มารถ เก็บ ผัก ที่ นำ มา ประกอบ อาหาร ได้ ถึง 53 ชนิด อีก ทั้ง พบ สมุนไพร จำนวน อีก 19 ชนิด ซึ่ง การ พึ่ง พา ลำ น้ำ มูล ถือ ว่า เป็น สิ่ง ที่ ไม่ สามารถ แยก ออก จาก วิถี ชีวิต คน ใน ลุ่ม แม่น้ำ มูล ได้ เมื่อ ชาว บ้าน หา ปลา แล้ว ขึ้น มา จาก ลำ น้ำ ก็ จะ แวะ เก็บ พืช ผัก และ สมุนไพร ตาม ริม น้ำ กลับ ไป พร้อม กับ ปลา ซึ่ง ผัก แต่ ละ ชนิด ชาว บ้าน สามารถ นำ มา ประกอบ อาหาร รวม กับ ปลา บาง ชนิด ก็ กิน กับ ปลา ได้ หรือ ไม่ ก็ เก็บ ไป ขาย เป็น ราย ได้

ผู้ สื่อ ข่าว รายงาน ว่า จาก นั้น เวลา 14.00 น. กลุ่ม เพื่อน มิตร นัก ธุรกิจ และ คณะ ได้ ล่อง เรือ ตาม ลำ แม่น้ำ มูล เพื่อ ชม วิถี ชีวิต และ สอบ ถาม ข้อมูล จาก คน หา ปลา ตั้งแต่ อ. พิบูล มังสา หาร ถึง แก่ง อ. สว่าง วีรวงศ์

โดย นาย ปรีดา กล่าว ภาย หลัง จาก ล่อง เรือ ว่า จาก การ สอบ ถาม วิถี ชีวิต คน หา ปลา ตาม ลำ น้ำ มูล มี โอกาส สอบ ถาม ชาว บ้าน ที่ เลี้ยง ปลา กระ ชัง ใน ลำ แม่น้ำ มูล พบ ว่า หลัง เปิด เขื่อน ผล ผลิต ปลา เพิ่ม ขึ้น เนื่องจาก น้ำ ที่ ปล่อย ลง มา จาก เขื่อน มี การ หมุน เวียน ทำ ให้ อัตรา ปลา มี ชีวิต รอด เพิ่ม ขึ้น เมื่อ ปล่อย ปลา นิล 2,000 ตัว มี ปลา รอด 1,900 ตัว หลัง จาก เปิด เขื่อน

ส่วน ชาว บ้าน ที่ ไม่ เลี้ยง ปลา ใน กระ ชัง จะ ออก หา ปลา ใน ลำ น้ำ มูล บอก ว่า วัน หนึ่ง จับ ปลา ได้ ถึง 2,000 บาท เมื่อ คิด เทียบ เป็น อัตรา 1 เดือน ก็ จะ มี ราย ได้ จำนวน 60,000 บาท ตรง กับ ที่ ได้ รับ ทราบ ข้อมูล ใน การ ประชุม ช่วง เช้า ที่ บอก ว่า มี ราย ได้ 20,000- 30,000 บาท จึง น่า จะ เป็น ความ จริง จาก นี้ จาก การ สอบ ถาม ว่า ผู้ ที่ ประกอบ อาชีพ หา ปลาต ลอด ลำ น้ำ จ. อุบลฯ ซึ่ง ได้ รับ ผล กระทบ ภาย ลัง จาก การ สร้าง เขื่อน ต้อง สูญ เสีย อาชีพ ประมง ได้ ยื่น เรื่อง ขอ รับ การ ชดเชย อย่าง น้อย 3 อำเภอ มี อยู่ 6,000 ราย ที่ สูญ เสีย อาชีพ ไป ข้อ เท็จ จริง อาจ มี มาก กว่า นี้ ตน เห็น ว่า รัฐ ควร มี การ ศึกษา ข้อมูล ที่ แท้จริง ผล เสีย จา การ ปิด เขื่อน มี อะไร เพราะ เรา มี ข้อมูล เบื้องต้น ถึง ราย ได้ ของ ผู้ ที่ ผู้ ประกอบ อาชีพ ประมง มี 30,000 บาท/ เดือน ใน เมื่อ มี 6,000 ราย ที่ ขอ รับ การ ชดเชย จาก การ สูญ เสีย อาชีพ นำ มา คูณ กัน ก็ เท่ากับ 180 ล้าน บาท ที่ เป็น ราย ได้ ซึ่ง ขาด หาย ไป ภาย หลัง จาก การ ปิด เขื่อน ขณะ ที่ การ ไฟฟ้า ฝ่าย ผลิต แห่ง ประเทศ ไทย (กฟผ.) อ้าง ว่า ได้ รับ ราย ได้ จาก การ ผลิต กระแส ไฟฟ้า โดย เขื่อน ปาก มูล เดือน ละ 200 ล้าน บาท เป็น ตัวเลข ที่ ใกล้ เคียง เมื่อ เทียบ กัน แต่ ตัวเลข 180 ล้าน บาท ไม่ มี ต้นทุน เพราะ ชาว บ้าน ใช้ เครื่องมือ หา ปลา แบบ พื้นๆ ขณะ ที่ เงิน 200 ล้าน บาท ของ การ ไฟฟ้า ฯ ต้อง ไป หัก ค่า การ บริหาร อีก รัฐ จึง ควร เปิด การ ศึกษา ข้อมูล ตรง นี้ อย่าง ชัดเจน ก่อน ที่ จะ ปิด เขื่อน โดย อัตรา ส่วน ที่ ตน คิด ให้ เห็น นี้ ยัง ไม่ นับ รวม ถึง ผล กระทบ ต้นทุน ทาง สังคม ที่ ชาว บ้านได้รับ

สมาคมแม่น้ำเพื่อชีวิต   138/1 หมู่ 4 ต.สุเทพ อ.เมือง จ.เชียงใหม่ 50200
Living River Siam Association 138 Moo 4, Suthep, Muang, Chiang Mai, 50200   Thailand
Tel. & Fax.: (66)-       E-mail : admin@livingriversiam.org

ข้อมูลในเวปนี้สามารถนำไปเผยแพร่ได้โดยอ้างอิงแหล่งที่มา