ข้อมูลเครื่องมือหาปลาพื้นบ้าน
 แม่น้ำโขง เป็นแม่น้ำนานาชาติที่ใหญ่ที่สุดในเอเชีย ไหลหล่อเลี้ยงประชาชนทั้ง ๖ ประเทศตั้งแต่ จีน พม่า ลาว ไทย เวียดนาม กัมพูชา การหาปลาเป็นอาชีพหนึ่งที่หล่อเลี้ยงชุมชนตลอดริมฝั่งแม่น้ำโขงและแม่น้ำสาขา มาเป็นเวลานานตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษ เครื่องมือหาปลาในแม่น้ำโขงจึงมิได้หมายถึงสิ่งของที่ทำไว้เพื่อใช้ในการจับปลาเท่านั้น แต่ยังเป็นสิ่งที่สะท้อนให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนและแม่น้ำ ความรู้ท้องถิ่น วัฒนธรรมลุ่มน้ำ และความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนทั้งในชุมชนและนอกชุมชนที่มีวิถีชีวิตผูกผันกับแม่น้ำ
แต่การเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศและการลดลงของพันธุ์ปลา ซึ่งเกิดจากผลของการพัฒนาในลุ่มน้ำโขง ได้ทำให้เครื่องมือหาปลาพื้นบ้านเหล่านี้ ลดลงและสูญหายไป การหายไปนี้จึงไม่ได้หมายถึงการหายไปของตัวเครื่องมือเท่านั้น
งานวิจัยไทบ้านที่จัดทำขึ้นในพื้นที่ต่างๆ สี่พื้นที่ในลุ่มแม่น้ำโขง อันได้แก่ แม่น้ำโขงที่ อ.เชียงของ แม่น้ำมูลที่ เขื่อนปากมูล เขื่อนราษีไศล และ แม่น้ำสงคราม นอกจากการศึกษาประเด็นต่างๆแล้ว การศึกษาเรื่ององค์ความรู้ท้องถิ่นจากเครื่องมือหาปลาพื้นบ้าน เป็นประเด็นที่สำคัญอีกอันหนึ่งของงานวิจัย จากการศึกษาได้พบว่าการสร้าง และใช้เครื่องมือหาปลาแต่ละชนิด เพื่อจับปลาแต่ละชนิด ที่แตกต่างและหลากหลายในแม่น้ำโขงนั้น ต้องอาศัยความรู้ในหลายด้านเป็นอย่างดี เช่น ความรู้เรื่องพฤติกรรมของปลาแต่ละชนิด ระบบนิเวศของแม่น้ำ ฤดูกาล และความรู้เรื่องวัสดุในการสร้างเครื่องมือหาปลา
นอกจากนี้ยังพบว่า เครื่องมือหาปลายังสะท้อนให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่าง ผู้คนทั้งในชุมชนและนอกชุมชน ที่มีวิถีชีวิตผูกผันกับแม่น้ำ การหาปลาจึงก่อให้เกิดความสามัคคีระหว่างพี่น้องในชุมชนและต่าง ชุมชนจนเป็นรากฐานทางวัฒนธรรมของคนหาปลา ดังจะเห็นได้จาก การใช้ เครื่องมือหาปลาบางชนิด ต้องใช้ร่วมกันหลายคนเป็นหมู่คณะ เครื่องมือบางชนิดต้อง มีการเซ่นไหว้เจ้าที่เจ้าทางก่อนมีการใช้ ซึ่งบางอย่างแฝงไว้ซึ่งการเคารพธรรมชาติ การอยู่ร่วมกันของคนในชุมชนอย่างสามัคคี
งานวิจัยได้พบว่าพื้นที่ปากมูนมีเครื่องมือหาปลาพื้นบ้าน 75 ชนิด ในแม่น้ำสงคราม 80 ชนิด แม่น้ำโขงบริเวณ อ.เชียงของ 69 ชนิด แม่น้ำมูลช่วงราษีไศล 48 ชนิด
โปสการ์ดเครื่องมือหาปลาพื้นบ้านในลุ่มแม่น้ำโขง
   
แผ่นพับเครื่องมือหาปลาพื้นบ้านในลุ่มแม่น้ำโขง (pdf ขนาด 200 MB)
 
|
